ภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์จากพืชวงศ์ขิงของหมอพื้นบ้านในจังหวัดนครศรีธรรมราช

Abstract

ภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์จากพืชวงศ์ขิงของหมอพื้นบ้านในจังหวัดนครศรีธรรมราช ศรินทร์รัตน์ จิตจำ1 สิริรัตน์ เลาหประภานนท์1 ธมกร เรืองฤทธิ์2 บทคัดย่อ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมการใช้ประโยชน์จากพืชวงศ์ขิงของหมอพื้นบ้านในจังหวัดนครศรีธรรมราช จำนวน 10 ชนิด คือ ขิง ข่า ขมิ้นชัน กระชาย กระวาน กระทือ เร่ว เปราะหอม ไพล และดาหลา เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้แบบสัมภาษณ์เป็นเครื่องมือในการเก็บข้อมูล โดยคัดเลือกหมอพื้นบ้านตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้ จำนวน 10 ราย วิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนาและความถี่ ผลการศึกษาพบว่าหมอพื้นบ้านใช้พืชวงศ์ขิงเป็นส่วนประกอบในตำรับยาหลายตำรับ เช่น ตำรับยาระบบกล้ามเนื้อเส้นเอ็น ตำรับยาโรคสตรี ตำรับยารักษาริดสีดวง เป็นต้น สมุนไพรที่ใช้ประกอบในตำรับยา ได้แก่ ไพล ขมิ้นชัน กระชาย กระวาน ขิง เปราะหอม และกระทือ ตามลำดับ ส่วนใหญ่ปรุงยาด้วยวิธีการต้ม และเป็นที่น่าสนใจที่พบว่าหมอพื้นบ้านยังคงใช้ขิงแห้งเป็นส่วนประกอบในตำรับยาอยู่เช่นในอดีต เพื่อให้ได้ยาที่มีคุณภาพมากที่สุด สำหรับพืชวงศ์ขิงที่หมอพื้นบ้านใช้เป็นสมุนไพรเดี่ยวพบว่ามีการใช้ประโยชน์ครบทั้ง 10 ชนิด และใช้อย่างหลากหลาย ทั้งด้านอาหาร สมุนไพร ไม้ประดับ พืชมงคลและความเชื่อ การย้อมสีต่างๆ โดยจะใช้ส่วนของเหง้ามากที่สุด